Vraagt u zich soms af hoe de geschiedenis van uw familie eruitziet of waar u vandaan komt?
Misschien heeft u wel al eens uw stamboom opgesteld om te weten wie uw overgrootouders en grootnonkels en -tantes zijn. Maar onze familie leren kennen is veel complexer dan simpelweg biologische verbanden beschrijven. Bovendien trekken sommigen onder ons op onderzoek uit om redenen die veel dieper gaan dan om louter feitelijke kennis te vergaren. Weten hoe onze familie in elkaar zit helpt ons niet alleen te begrijpen waar we vandaan komen, maar ook wie we zijn en verklaart, in sommige gevallen, waar onze zwakke plekken vandaan komen.
Het is concreet de psychogenealogie die ons helpt om de reis door de tijd te maken naar onze afkomst en geschiedenis om zo beter te begrijpen wie we zijn. Marie-Adélaïde Debray, kunsttherapeute en psychogenealoge, nam met plezier de tijd om ons wat meer te vertellen over dit boeiende onderwerp waar ze zich dagelijks in verdiept.
Marie-Adélaïde Debray, kunstzinnig therapeute en psychogene analiste, wilde ons graag wat meer vertellen over dit fascinerende onderwerp.
PaxFamilia: Psychogenealogie is een therapeutische methode die de familiegeschiedenis als uitgangspunt neemt. Kan u uitleggen hoe de kennis van onze familie ons concreet kan helpen in het heden? En hoe het komt dat zoveel mensen geïnteresseerd zijn in psychogenealogie?
Marie-Adélaïde: Heel vaak zijn het hedendaagse zorgen of een verlangen om zichzelf beter te leren kennen die mensen aansporen om hun familiegeschiedenis te onderzoeken. Als je moeilijkheden ervaart, crisissen doormaakt of ziek wordt en de oorzaak van die problemen wil kennen, dan kan het een goed idee zijn om te beginnen bij je familie. Het is zo dat we heel wat erven van onze ouders en voorouders en, hoewel we dat vaak vergeten, zijn dat niet alleen materiële zaken.
Begrijpen hoe onze familie in elkaar zit en waar we vandaan komen kan dan ook vaak tot een gevoel van vrijheid en zelfs van innerlijke vrede leiden. Daarvoor moeten we minstens terugkeren naar onze overgrootouders.
PaxFamilia: U zegt dat we niet enkel materiële zaken erven van onze ouders. Kan u concreet uitleggen wat die immateriële erfenis dan juist omvat? En hoe analyseert u die abstracte en zonder twijfel moeilijk te identificeren erfenis binnen de psychogenealogie?
Marie-Adélaïde: Allereerst is het belangrijk om te weten dat we binnen de psychogenealogie twee soorten overdracht van elkaar onderscheiden: de intergenerationele overdracht en transgenerationele overdracht.
De intergenerationele overdracht is de bewuste, vrijwillige overdracht van alles wat we van onze ouders, grootouders, tantes, nonkels, enz. meekrijgen en dat we van generatie op generatie overdragen. Dat kunnen materiële dingen zijn, maar ook waarden, een opvoeding of gedragscodes. Aangezien het om een bewuste overdracht gaat, kunnen we, als volwassenen, enkel de dingen waarmee we ons identificeren houden en overnemen.
Veel complexer is de transgenerationele overdracht, die onbewust en onvrijwillig is.
Hier gaat het om dingen die onuitgesproken zijn, om leed, trauma’s en spanningen. Die worden op een verborgen manier doorgegeven, maar kunnen wel verschillende generaties lang schaamte, moeilijkheden en ongemak veroorzaken, zonder dat de mensen die eronder lijden zich er bewust van zijn.
Het is dit soort overdracht dat de psychogenealogie, die ook wel eens “de transgenerationele analyse” wordt genoemd, behandelt.
Maar opgelet: uiteraard erven we niet enkel trauma’s van onze voorouders, we erven ook heel wat positieve dingen. Die brengen over het algemeen minder moeilijkheden met zich mee, waardoor mensen minder geneigd zijn om ze aan te halen tijdens de therapiesessies, wat normaal is. Toch vind ik dat het een belangrijk aspect van de psychogenealogie is om zich bewust te worden van de ontelbare hulpbronnen die we meekrijgen. Allereerst al op biologisch en genetisch niveau: we stammen in rechte lijn af van de fysiek sterkste figuren die zich aan hun omgeving wisten aan te passen, overleefden en zich op hun beurt voortplantten. Ten tweede ook op psychologisch en moreel vlak: laten we niet vergeten dat onze voorouders oorlogen, epidemieën, rouw, koude winters en soms hachelijke situaties hebben meegemaakt. De meesten onder hen hebben een ongelofelijke veerkracht getoond, om het met een moderne term te zeggen. En dan bevat elke stamboom nog individuen die creatief, intelligent, moedig, innemend, … zijn.
We stammen allemaal af van inspirerende mensen. En dat beseffen kan soms een enorme boost zijn voor je zelfvertrouwen.
PaxFamilia: Hoe komt het dat een trauma van een van onze voorouders zo’n grote invloed kan hebben op de volgende generaties?
Marie-Adélaïde: Kinderen zijn sponzen die vaak het gedrag van hun ouders opvangen en overnemen, althans voor een deel. Om dat te verduidelijken geef ik vaak het voorbeeld van een overgrootouder die een erg zwaar verlies had geleden en daar een groot trauma aan overhield. De rouw bleef als het ware vastzitten. Die wonde manifesteerde zich generaties later nog steeds in de vorm van gedrag, symptomen en zelfs ziektes bij sommige van zijn nakomelingen.
Elk van hen had het gedrag van hun ouders, dat onbewust verbonden was met het trauma van hun voorouder, gekopieerd en soms zelfs versterkt. Zo kunnen we moeilijkheden of trauma’s ontvangen van iemand die we zelfs nooit gekend hebben.
Dit is waar een psychogenealoog tussenkomt en de betrokken personen helpt om zich bewust te worden van de systemische kant van de problemen die ze ervaren. Dat doen we door hun familiegeschiedenis grondig te onderzoeken.
Zo is de plaats die we innemen tussen onze broers en zussen een erg belangrijk element. De oudste zijn, de jongste zijn, geboren worden na een overleden kind, geboren worden als meisje terwijl de ouders een jongen verwachtten om de naam door te geven, degene zijn op wie impliciet een beroep wordt gedaan om wonden te herstellen, de naam van een te vroeg gestorven grootvader krijgen:
de plaats die we als kind binnen het familiesysteem innemen, beïnvloedt vaak de manier waarop we ons in de maatschappij positioneren. En dat kan in sommige situaties leiden tot blokkades of lijden.
PaxFamilia: Hoe helpt u concreet de mensen die met dit soort moeilijkheden bij u komen? Welke aanpak past u toe om te ontdekken of de oorzaak van hun problemen effectief in hun familiegeschiedenis terug te vinden is en, meer specifiek, waar?
Marie-Adélaïde: Aangezien het hier om heel persoonlijke kwesties gaat, zijn er geen vaste regels. Over het algemeen komen mensen die in therapie willen gaan 5 tot 10 keer terug voor individuele consultaties. Maar ze kunnen ook slechts 2-3 keer langskomen of deelnemen aan groepsworkshops. Een techniek die typisch is voorde psychogenealogie, is het genogram. Net als een stamboom is een genogram een schematische weergave van iemands familiestructuur. Het verschilt echter van de traditionele stamboom in die zin dat de maker van het genogram zijn familiale situatie tekent zoals hij die zelf ervaart. Het genogram is dus een subjectieve weergave van de emotionele en psychologische factoren die een familielid ervaart en die de biologische relaties binnen zijn familie doorbreken.
Wanneer iemand een genogram tekent, kan het zijn dat die persoon gevoelens of bevindingen uitdrukt die voorheen ontastbaar waren. Daarom is het voor veel mensen een goed beginpunt van de zoektocht naar waarheid of betekenis.
PaxFamilia: Mogen we stellen dat uw benadering vergelijkbaar is met die van een psycholoog? En zo ja, vanaf wanneer kan iemand die bij u in behandeling is zich als “genezen” beschouwen?
Marie-Adélaïde: In zekere zin zou je kunnen zeggen dat mijn benadering inderdaad vergelijkbaar is met die van een psycholoog. Maar er komen ook veel mensen langs die net niet naar een psycholoog willen gaan, die onderzoek willen doen naar hun familie zonder “behandeld” te worden. Die mensen help ik dan om het verhaal van hun familie, de geschiedenis van wat ze hebben meegemaakt, neer te schrijven in een klein boekje of een syllabus. Soms nemen we ook interviews af of maken we een familiefotoalbum om uit te zoeken wie wie is en voegen we er anekdotes aan toe.
In alle gevallen is het belangrijk dat het proces een begin en een einde heeft. Op een bepaald moment moeten we de sessies kunnen afsluiten. Dat neemt natuurlijk niet weg dat mensen hun onderzoek en ontdekkingen niet kunnen verderzetten buiten het therapeutisch kader.
PaxFamilia: Kan u ons ten slotte een voorbeeld geven van een opvallende sessie die u is bijgebleven?
Marie-Adélaïde: Ik kan u een voorbeeld geven van vrouw die half-Belgisch, half-Pools was. Ze had nog nooit in Polen gewoond, sprak geen Pools en had ook geen contact met haar Poolse familieleden. Aan het begin van onze sessies was het niet erg duidelijk waar haar zoektocht over ging, maar naarmate de behandeling vorderde, ontdekten we dat ze er nood aan had om te verbinden met haar Poolse afkomt. Tijdens de therapieperiode plande ze een Skypegesprek in met haar grootouders die ze nog nooit gezien had, leerde ze Pools en stelde ze haar volledige genogram op. In feite was ze een jonge vrouw die volledig van haar wortels afgesneden was en zich niet legitiem voelde in België, noch in haar privéleven, noch in haar werk. Aan het eind van onze sessies nam ze zelfs ontslag.
Nu kan je misschien zeggen dat die vrouw geen therapie nodig had om Pools te leren of om haar grootouders te bellen. Maar ik merk in mijn praktijk erg vaak dat als emoties en gevoelens opgesloten zitten vanbinnen, het erg moeilijk is om vooruit te raken.
Heel vaak, als de therapie voorbij is, zie ik hoe sterk de persoon voor mij veranderd is. Je ziet mensen als het ware evolueren doorheen de sessies en nieuwe ruimten in hun leven openen. Hoe het ook zij, een “reis naar onze voorouders” is telkens opnieuw een positief avontuur en erg vaak ook een bron van plezier!
Marie-Adélaïde Debray
- Website: www.ritualia.be
- E-mail: ritualia.be@gmail.com
- Mobiel: 0486 41 26 47
